×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Żylaki

dr med. Marzena Frołow
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Kilka słów o układzie krążenia

Układ krążenia to zamknięty system, w którym krążenie krwi w naczyniach krwionośnych wymuszane jest przez działające niczym pompa serce. System ten można porównać do sieci rur o różnej średnicy, tworzonych przez dwa rodzaje naczyń krwionośnych – tętnice i żyły.

Żyły to naczynia krwionośne, którymi „zużyta” (uboga w tlen) krew powraca do serca i płuc. Żyły kończyn dolnych dzielą się na ukryte pomiędzy mięśniami i tkanką łączną żyły głębokie oraz znajdujące się tuż pod skórą i łatwo widoczne żyły powierzchowne. Oba te układy komunikują się ze sobą krótkimi, poprzecznymi żyłkami tzw. przeszywającymi.

W świetle żył zarówno powierzchownych, jak i głębokich znajdują się zastawki, które pozwalają na przepływ krwi tylko w jednym kierunku, uniemożliwiając jej cofanie się. Ich działanie można porównać do zastawek wentyli w dętkach lub materacach dmuchanych, które nie dopuszczają do ucieczki wdmuchiwanego powietrza. W warunkach prawidłowych przepływ krwi odbywa się głównie z układu powierzchownego do głębokiego, a następnie w kierunku serca.

Co to są żylaki?

Żylakami określa się wydłużenie i poszerzenie żyły, w wyniku którego uzyskuje ona kręty przebieg. Tendencję do tworzenia żylaków mają głównie żyły na nogach.


Ryc. 1. Teleangiektazje


Ryc. 2. Żylaki żyły odpiszczelowej

Fot. Szczeklik A. (red.): Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna. Wyd. 3. Kraków 2011

Typy żylaków

Teleangiektazje (pajączki naczyniowe) są poszerzonymi żyłkami położonymi płytko w skórze. Mają głównie znaczenie kosmetyczne i rzadko wywołują dolegliwości bólowe.

Żylaki siatkowate to siatka krętych żyłek znajdujących się pod skórą, najczęściej w dole podkolanowym lub na bocznej powierzchni łydki lub uda. Nie są bolesne i rzadko powodują obrzęk.

Żylaki głównych pni żylnych. Żylaki żyły odpiszczelowej i odstrzałkowej to najczęstsza postać żylaków powodująca dolegliwości. Widoczne są najczęściej na przyśrodkowej powierzchni kończyny (tzw. żylaki żyły odpiszczelowej), lub na tylnej powierzchni łydki (tzw. żylaki żyły odstrzałkowej) i zwykle dają dolegliwości w postaci objawów tzw. przewlekłej niewydolności żylnej.

Przyczyny powstawania żylaków

Istnieje kilka teorii tłumaczących powstawanie żylaków, jednak większość badaczy jest zgodna, że główna przyczyna tkwi w genetycznie warunkowanych nieprawidłowościach zastawek żylnych (np. zbyt małej ich ilości) lub zaburzeniach ściany żył (np. osłabienie ściany i zwiększona podatność na rozciąganie).

Nieprawidłowości zastawek mogą powodować, że krew, zamiast przepływać z układu powierzchownego do głębokiego i w kierunku serca, przedostaje się wstecznie do układu powierzchownego, powodując jego nadmierne rozciąganie i przeciążenie. W konsekwencji prowadzi to do poszerzenia i wydłużenia żył oraz powstawania żylaków.

Oprócz czynników genetycznych istnieje wiele czynników środowiskowych mogących przyspieszać powstawanie żylaków. Należą do nich:

  • ciąża, w której dochodzi do zwiększenia objętości krwi, ucisku na żyły przez powiększoną macicę oraz wpływu hormonów na ścianę żył
  • długotrwałe stanie (związane np. z pracą zawodową)
  • długotrwała praca w wysokiej temperaturze
  • nadwaga i otyłość
  • dźwiganie ciężarów
  • przebyte urazy i operacje nogi
  • wiek – częstość występowania żylaków rośnie z wiekiem.

Ważne

Niektórych z tych sytuacji nie da się oczywiście uniknąć, należy stosować wówczas zabiegi profilaktyczne, pozwalające ograniczyć ryzyko rozwoju żylaków (zobacz artykuł: Profilaktyka żylaków).

Objawy

Żylaki widoczne są w postaci miękkich sinawych uwypukleń skóry na przebiegu żył. Często towarzyszy im nasilające się pod koniec dnia uczucie ciężkości i bóle nóg oraz obrzęki.

Może również wystąpić swędzenie skóry oraz silne kurcze mięśniowe pojawiające się głównie w nocy. U kobiet dolegliwości mogą nasilać się podczas miesiączki.

U niektórych pacjentów żylaki nie powodują żadnych objawów poza defektem kosmetycznym.

Zaawansowane żylaki zwiększają skłonność do pojawiania się zapalenia żył powierzchownych, które objawia się silnym bólem, twardymi, wyczuwalnymi pod skórą zgrubieniami i pasmowatym zaczerwienieniem skóry w miejscu przebiegu zmienionej zapalnie żyły. Zapalenie żył powierzchownych jest bardzo bolesne i uciążliwe, ale zazwyczaj niegroźne. Leczenie zapalenia żylaków zwykle polega na podawaniu przez okres ok. 4–6 tygodni heparyny (leku zmniejszającego krzepnięcie) oraz doustnie i miejscowo stosowania leków przeciwzapalnych.

Zapalenia żył powierzchownych nie należy mylić z zakrzepowym zapaleniem żył głębokich, czyli tzw. zakrzepicą żylną, która jest schorzeniem znacznie poważniejszym i wymaga szybkiego leczenia, gdyż może grozić zatorem płucnym. Odróżnienie tych dwóch chorób często sprawia pacjentom wiele trudności. Poniżej przedstawiono objawy, które mogą budzić niepokój.

Ważne

Pilnej pomocy lekarskiej wymagają objawy sugerujące zapalenie żył głębokich lub zatorowość płucną:
  • nagłe pojawienie się nieustępującego po wypoczynku bolesnego obrzęku łydki lub całej nogi często z jej różowosinym zabarwieniem (obrzęk zwykle dotyczy jednej nogi)
  • wystąpienie obrzęku często poprzedzone jest unieruchomieniem nogi w gipsie, długotrwałym unieruchomieniem (podróż samolotem autokarem), poważnym urazem (zgniecenie, silne uderzenie), stosowaniem leków (zwłaszcza hormonalnej antykoncepcji)
  • nagła duszność, ból w klatce piersiowej i/lub krwioplucie.
W takich przypadkach należy udać się niezwłocznie do oddziału ratunkowego.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Niewielkie żylaki stanowią głównie problem kosmetyczny i o ile nie powodują znacznych dolegliwości, postępowanie polega głównie na stosowaniu metod profilaktycznych zapobiegających ich dalszemu rozwojowi.

Sytuacje, które wymagają pomocy lekarskiej:

  • duże obrzęki i bóle kończyn dolnych utrudniające codzienne funkcjonowanie
  • pojawienie się zmian zapalnych i przebarwień skóry na łydce i w okolicy kostki
  • pojawienie się objawów sugerujących zapalenie żyły: silny ból, zaczerwienienie, bolesne, napięte stwardnienie na przebiegu żylaka przypominające napięty sznur
  • krwawienie z żylaka (może być trudne do opanowania i może wymagać pilnej interwencji); w razie krwawienia najlepiej położyć się i unieść nogę wysoko, co w ciągu kilku minut powinno zmniejszyć krwawienie.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie?

Żylaki są widoczne i wyczuwalne dotykiem, stąd poza badaniem lekarskim do postawienia rozpoznania nie są konieczne szczególne badania.

Doświadczeni specjaliści chorób naczyń posługują się niekiedy tzw. testami opaskowymi, zakładając na nogę mankiet do mierzenia ciśnienia lub bandaż, aby ustalić gdzie znajduje się uszkodzona zastawka żylna.

Badanie USG z kolorowym doplerem pozwala ocenić oprócz żył powierzchownych również głębokie i jest wykonywane, jeśli zachodzi podejrzenie przebytej zakrzepicy lub przed planowaną operacją żylaków. U osób z niepowikłanymi żylakami, nie planujących operacji, wykonywanie tego badania nie jest konieczne. USG może być natomiast pomocne w wykryciu wczesnej fazy żylaków, gdy nie są one jeszcze widoczne, a pojawiają się obrzęki nóg.

Inne metody diagnostyki obecnie są stosowane rzadko, w specjalistycznych poradniach i oddziałach naczyniowych. Wskazania do nich, w przypadku wątpliwości diagnostycznych lub w rzadkich zespołach wad wrodzonych żył, ustala specjalista.

21.03.2017
Zobacz także
Wybrane treści dla Ciebie
  • Metody inwazyjnego leczenia żylaków
  • Przewlekła niewydolność żylna
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta